In de aardatmosfeer breekt zuurstof alle fosforverbindingen snel af. Dat gebeurt niet in de Venusatmosfeer omdat die vrijwel geheel uit koolstofdioxide bestaat. Toch is de verbazing groot dat in die atmosfeer de fosforverbinding fosfine met de JCMT en ALMA telescopen werd aangetroffen. De aanwezigheid van fosfine kan vooralsnog niet verklaard worden via levenloze chemie in de atmosfeer van Venus, het oppervlak van de planeet, bliksems in de wolken of reacties onder invloed van zonlicht. Fosfine zou kunnen voortkomen uit nog onbekende fotochemie of geochemie, of misschien uit aanwezig leven. Op aarde wordt fosfine onder andere geproduceerd door anaërobe bacteriën en chemische fabrieken.
De onderzoekers stellen dat er gezocht moet worden naar nog onbekende manieren waarop fosfine gas op Venus gevormd kan worden. Het kennisnetwerk Finding Extraterrestrial Life van het Origins Center is volop mee bezig met ideeën voor vervolgonderzoek.
“Er wordt al decennia gespeculeerd over leven in de atmosfeer van Venus,” aldus Daphne Stam (TU Delft). “Maar voordat we daar met zekerheid iets over kunnen zeggen moeten we veel beter snappen waar de fosfine precies in de atmosfeer zit.” Zit het in de wolken of juist daarboven? En misschien is vast te stellen dat de hoeveelheid fosfine schommelt door de dag. Pas dan kan duidelijker gesteld worden of fosfine op Venus misschien door leven geproduceerd wordt. Stam: “We doen in Delft al geruime tijd onderzoek naar de wolken van Venus.” Daphne Stam werkt ook in internationaal verband aan de ontwikkeling van de ESA-satelliet EnVision die onder andere meer zal vertellen over de wolken en de chemie in de atmosfeer en op het oppervlak van Venus. Als hij wordt geselecteerd, zou deze satelliet rond 2032 gelanceerd kunnen worden.
Paul Mason (Utrecht University) voegt daaraan toe dat onderzoek aan onze eigen planeet ons van alles leert dat bruikbaar is voor het onderzoek aan ander planeten. “De evolutie van onze aarde begrijpen we steeds beter. Daarin speelde de samenstelling van de atmosfeer een belangrijke rol. Met die kennis kunnen observaties van andere planeten ook steeds beter geïnterpreteerd worden,” aldus Mason.
“Fosforverbindingen staan sinds enkele jaren op de radar van Nederlandse astronomen en astrobiologen,” laat Floris van der Tak (SRON, Groningen) weten. “Wij proberen onder andere fosfine vast te stellen op kometen, in de atmosferen van exoplaneten en in interstellaire gaswolken.” De ESA-satelliet SPICA die onder leiding van Nederlandse onderzoekers wordt ontwikkeld, zal ook fosfine kunnen gaan meten op plekken ver van de aarde. Als hij wordt geselecteerd, zou deze satelliet rond 2032 gelanceerd kunnen worden. Nederlandse onderzoekers aangesloten bij het Origins Center hebben ook ideeën voor missies verder in de toekomst naar de ijsmanen Europa en Enceladus. Ook bij die missies staat het zoeken naar fosforverbindingen hoog op het lijstje.
Van der Tak is blij met de vondst van hun Britse en Amerikaanse collega’s. Dit resultaat levert, naast de suggestie dat er heel misschien leven kan zijn in de atmosfeer van Venus, veel nieuwe onderzoeksvragen op. De komende jaren zal er in Nederland en daarbuiten veel nieuw onderzoek plaatsvinden.
Leer meer: Phosphine gas in the cloud decks of Venus (Nature, 14 Sept. 2020) https://www.nature.com/articles/s41550-020-1174-4